نیاز غذایی سیب­ زمینی

غده بندي و رشد غده  سیب زمینی تحت تأثير عوامل محيطي و گياهي قرار دارد. كليه عواملي كه موجب فراواني مواد فتوسنتزي، حركت كربوهيدرات هاي محلول به سمت انتهاي استولون و فعاليت آنزيم هاي سنتز نشاسته گردند موجب تحريك غده بندي و رشد شده. دماي بالا سبب افزايش تنفس و توزيع مواد فتوسنتزي به نفع بخش­ هاي رويشي هوایي مي گردد و غده بندي و رشد غده را به تأخير مي اندازد. طول روز كوتاه نيز از طريق تغيير هورموني سبب تسريع غده بندي در ارقام حساس به طول روز مي شود. هر چه رقم به طول روز حساستر باشد، غده بندي آن در روزهاي بلند بيشتر به تأخير مي افتد. كمي شدت نور سبب كاهش توليد مواد فتوسنتزي و تأخير در غده بندي و نقصان رشد غده خواهد شد.

عناصر غذایی نقش پيچيده اي در شروع غده بندي و رشد غده دارد. كمبود و یا مقدار بیش از حد عناصر غذایی سبب محدوديت ­های رشدی مي­گردد. سیب زمینی از جمله محصولات زراعی می باشد که نیاز عناصر غذایی بالایی دارد. مقدار عناصر غذائی خاک بر میزان رشد رویشی، زمان غده­ بندی، زمان رسیدگی، اندازه و وزن مخصوص غده، توسعه بافت چوب پنبه ­ای و آسیب ­پذیری غدد سیب زمینی از ضربات مکانیکی تاثیر می­ گذارد. مقدار عنصر جذب شده از خاک به ازاء هر تن غده سیب زمینی تولیدی به میزان رشد رویشی، شاخص برداشت و میزان عناصر غذائی موجود در خاک و اندام­های گیاهی بستگی زیادی دارد. در شرایط متعادلی از رشد و تولید عملکردهای معقولی از سیب­زمینی به ازاء هر تن غده تولیدی به حدود 2.3 تا 6 کیلوگرم نیتروژن، 0.3تا 0.44 کیلوگرم فسفر (0.7 تا 1 کیلوگرم اکسید فسفر) و 2.7 تا 8.3 کیلوگرم پتاسیم (3.2 تا 10 کیلوگرم اکسید پتاسیم) از خاک خارج می ­شود. 

جدول 1: نیاز غذایی (عناصر اصلی) سیب زمینی براساس عملکرد در هکتار

نیتروژن

کمبود نیتروژن خاک سبب کاهش عملکرد، گسترش بیماری ­ها و پیری زودرس گیاه می­شود. از سوی دیگر، زیادی نیتروژن خاک باعث تحریک رشد رویشی، تاخیر در غده­بندی و رسیدگی، کاهش وزن مخصوص غده، افزایش درصد غدد درشت، حفره ­های مغزی و قندهای احیاکننده می­ گردد.

علائم کمبود نیترژن در گیاه سیب زمینی  شامل رنگ پریدگی برگ ها بخصوص در برگ های پایینی گیاه (به دلیل متحرک بودن نیتروژن)، کاهش سبزینه و در نتیجه کاهش رشد رویشی می باشد. کمبود نیتروژن در شرایط PH   نامناسب خاک، کمبود ماده آلی خاک، شرایط خشکی یا آبیاری سنگین به مراتب خسارت بیشتری برجای خواهد گذاشت.

شکل 1: علائم ظاهری کمبود نیتروژن در سیب زمینی

فسفر

علائم کمبود فسفر در سیب ­زمینی به اندازه سایر گونه­ های گیاهی قابل توجه نیست. گیاهان دارای کمبود فسفر معمولا کوتاه، برگ­ ها به رنگ تیره ­تر و نوک برگ­ ها پیچش به سمت بالا دارند. در موارد کمبود جدی، حاشیه و پایین برگ ها بنفش رنگ می­شود (تیره­ تر). فسفر اضافی نیز مانع از جذب کلسیم و روی و در نتیجه باعث کمبود این عناصر می ­شود. کمبود فسفر باعث کاهش تعداد و اندازه غده ­ها نیز می­شود. بطور کلی علائم کمبود فسفر در سیب­زمینی عبارتند از: غده­های اندک، غده­های کوچکتر و  گیاهان کوتاه، زرد شدن برگ­های مسن تر، تیره شدن برگ­های جوان سبز کوچک (شکل 2).

شکل 2: علائم ظاهری کمبود فسفر در گیاه سیب زمینی

پتاسیم

نیاز سیب­ زمینی به پتاسیم از بسیاری محصولات زراعی بیشتر است. فراوانی پتاسیم خاک موجب کاهش وزن مخصوص سیب ­زمینی و توسعه پوسته چوب پنبه ­ای آن می­شود. این دو صفت سبب نقصان خسارت مکانیکی در جریان برداشت و انبارسازی می­ گردند. فراوانی پتاسیم خاک برای کاهش قندهای احیاکننده و در نتیجه افزایش کیفیت انبارداری و سرخ کردن مطلوب می­باشد. کمبود پتاسیم باعث ایجاد لکه­ های قهوه ­ای در پهنک برگ شده و در ادامه حاشیه برگ­ ها نیز قهوه ­ای رنگ می­ شود. در کمبود شدیدتر برگ نکروزه شده و از ساقه جدا می ­شود (شکل 3).

شکل 3: علائم ظاهری کمبود پتاسیم در گیاه سیب زمینی

کلسیم

کمبود این عنصر معمولا در خاک­های خیلی اسیدی ظاهر می­ شود ولی در خاک­های قلیا که کلسیم تبادلی کم و سدیم تبادلی زیاد دارند نیز مشاهده شده است. عملا در ایران، جز در مورد استثنایی خاک­ های قلیا، هیچگاه کمبود کلسیم ناشی از کمی این عنصر در خاک، مشاهده نشده است. عنصر کلسیم در گیاه بی حرکت است بنابراین علائم اولیه کمبود در برگ و شاخه­ های جوان دیده می ­شود. کمبود کلسیم باعث رشد ناقص گیاه شده، برگ­ ها در این حالت فنجانی شکل می­ شوند (شکل 4).

شکل4: علائم ظاهری کمبود کلسیم در گیاه سیب زمینی

منیزیم

منیزیم یکی از عناصر ضروری برای فتوسنتز است. میزان فتوسنتز در شرایط کمبود این عنصر کاهش می­یابد. نتیجه کاهش فتوسنز، کاهش تشکیل غده و در نتیجه کاهش عملکرد است. در کمبود شدید منیزیم عملکرد سیب ­زمینی تا 15 درصد کاهش می­یابد. همچنین کمبود منیزیم غده ها را در طول جریان حمل و نقل آسیب ­پذیر می ­سازد. در شرایط کمبود منیزیم برگ­ها زرد و قهوه­ای رنگ و در نهایت پژمرده شده و می ­میرند، رشد گیاه متوقف می­ شود (شکل 5). کمبود این عنصر همچنین باعث زودرس شدن گیاه شده، وجود منیزیم اضافی نیز مانع از جذب کلسیم و در نتیجه بروز علائم کمبود کلسیم می­ شود.

شکل5: علائم کمبود منیزیم در سیب­زمینی

گوگرد

گوگرد از لحاظ مقدار مورد نیاز گیاه در ردیف پنجم، پس از سه عنصر پر مصرف و کلسیم قرار می­گیرد. علائم کمبود گوگرد مشابه کمبود نیتروژن می­ باشد کمبود این عنصر موجب رنگ پریدگی، کوتاهی و کوچکی بوته می­ شود. با این تفاوت که علائم کمبود گوگرد ابتدا در بافت­ های برگ­ های جوان دیده می­ شود و این برگ­ها زرد رنگ می­شوند به تدریج در تمام برگ­های گیاه این علائم ظاهر می ­شود (شکل 6).

شکل 6: علائم ظاهری کمبود گوگرد در سیب­ زمینی

آهن

علائم کمبود آهن در سیب­ زمینی بسیار متمایز است کلروز در جوانترین برگ­ها ظاهر می­شود و در ادامه حاشیه و نوک برگ­ها نیز دچار رنگ­پریدگی می ­شود.  در کمبودهای شدید آهن، درون برگ سفید رنگ می­ شود و به تدریج در تمام برگ گسترش می ­یابد.

شکل 7: علائم ظاهری کمبود آهن در گیاه سیب ­زمینی

بور

عنصر بور نقش تنظیم انتقال مواد را از طریق غشاء بر عهده دارد از طرفی در توسعه سلول و  متابولیسم نیز وجود این عنصر ضروری است. تحت شرایط کمبود بور جوانه­های در حال رشد می ­میرند و فاصله بین میانگره ­ها کوتاه شده برگ گیاه ضخیم، تیره­رنگ شده و لبه ­های برگ به سمت بالا پیچ می­خورد، در نهایت برگ از شاخه جدا می­ شود (شکل 8).

شکل 8: علائم ظاهری کمبود بور در گیاه سیب زمینی

مس

در شرایط کمبود مس برگ­های جوان گیاه پلاسیده و پژمرده می ­شوند و حالت فنجانی شکل پیدا می ­کنند و در ادامه کمبود نوک و حاشیه برگ­ها قهوه ­ای رنگ و نکروزه می­شود (شکل 9).

شکل9: علائم ظاهری کمبود مس در گیاه سیب­زمینی

منگنز

برگ­های جوان گیاه سیب ­زمینی دچار کمبود منگنز می­ شوند کلروز برگ­ها از علائم کمبود منگنز می­باشد در شرایط پیشرفت کمبود، نقاط قهوه­ای رنگ در برگ به نقاط نکروزه سیاه و سفید (بخصوص در امتداد رگبرگ­ها) تبدیل می­ شوند. کمبود منگنز بیشتر در خاک­ های قلیایی دیده می­شود در این شرایط می ­توان با استفاده از کود سولفات منگنز یا کلات منگنز (محلولپاشی) این مسئله را جبران کرد

شکل 10: علائم ظاهری کمبود منگنز در گیاه سیب­ زمینی